مطالبي كه پيش رو داريد، هشتمين، نهمين، دهمين و يازدهمين قسمت از مجموعه‌ي دروس شرح زيارت عاشورا است كه در هرجلسه به ترتيب از ابتداي متن كتاب شريف شرح زيارت عاشورا بانام «اسرار عاشقان و مقامات عارفان» تأليف همين نگارنده درصبح‌هاي جمعه و در محل مؤسسه فرهنگي صابره س تدريس‌شده است و اكنون شصتمين جلسه‌ي خود را پشت سر گذاشته‌است و ان‌شاءالله تدريس دروس شرح زيارت عاشورا تا پايان‌كتاب اسرار عاشقان ادامه خواهد داشت.
خوشبختانه نوارهاي سخنراني از دروس مذكور مورد استقبال‌حوزه‌هاي علميه و مشتاقان فرهنگ و انديشه‌ي اهل‌البيت: ومراكز فرهنگي علمي و مذهبي در تهران و ساير شهرستانها قرارگرفته است.
براي آن كه مفاهيم و مطالب بحث شده در جلسات در نزد دانش‌پژوهان مورد مطالعه و تحقيق بيشتر قرار گيرد؛ همگان بر اين‌نكته تأكيد داشتند كه علاوه بر اصل كتاب نوارهاي سخنراني نيزپياده شود.
در ابتدا به نظر مي‌رسيد كه كتاب اسرار عاشقان و مقامات‌عارفان، شامل چهار جلد با بيش از 1500صفحه كه در شرح‌زيارت عاشورا نگاشته شده است، به عنوان كتاب متن درسي درجلسات درس شرح زيارت عاشورا كافي است و نيازي به مكتوب‌كردن مباحث مطرح شده توسط استاد در جلسات درس‌نمي‌باشد. اما دلايلي كه از طرف دانش‌پژوهان محترم دروس شرح‌زيارت عاشورا ارائه شد؛ به قدري قانع كننده بود كه نگارنده را به‌انجام چنين وظيفه‌ي سنگيني مجاب نمود.
از آنجا كه برخي از دلايل مذكور براي ساير دانش‌پژوهان‌دروس شرح زيارت عاشورا ارزش كاربردي و آموزشي دارد، ذكرحداقل و منتخبي از آن دلايل ضروري به نظر مي‌رسد.
1ـ طرح مسائل كاربردي
جلسات درس، اگر چه صورت محاوره‌اي دارد و داراي‌انسجام علمي مشابه با متن كتاب نيست؛ ولي در ضمن درس‌مطالبي تقديم شده است كه مربوط به مباحث كاربردي و مسائل‌روز مي‌باشد؛ لذا به رفع نياز ملموس و فوري دانش‌پژوهان دركشف و شناخت انديشه‌هاي مختلف كمك مي‌نمايد. ولي‌دركتاب اسرار عاشقان و مقامات عارفان به دليل آن كه براي‌تمامي نسل‌ها و شرايط مختلف اجتماعي و مذهبي آينده درتاريخ تشيع و اسلام نگاشته شده است، از طرح مطالبي كه مربوط‌به مسائل روز كه نوعاً زودگذر نيز مي‌باشند، صرف‌نظر شده است‌و لذا عموم دانش‌پژوهان فاضل كه با اشتياق خاصي مطالب‌دروس را دنبال مي‌كنند و از اين كه مطالب ارائه شده در جلسات‌درسي در متن كتاب موجود نيست؛ بر ضرورت تدوين جزواتي باعنوان كتاب همراه تأكيد مي‌كردند.
2ـ طرح موضوعات تحقيقي
ضمن مباحث مطرح شده در جلسات درس به موضوعات‌تحقيقي فراواني در مورد زيارت عاشورا اشاره شده است كه دركتاب اصلي وجود ندارد.
3ـ حمل آسان
كتاب اصلي شرح زيارت عاشورا با نام اسرار عاشقان كه جلداول آن شامل فصل اول تا پايان فصل سوم مي‌باشد، حجمي‌نزديك به 400 صفحه دارد و مجموع فصول اين كتاب درمجلدات چهارگانه نزديك به 1500 صفحه مي‌باشد كه در هنگام‌حمل‌ونقل براي حضور در جلسات درس، دچار آسيب مي‌شد ودانش‌پژوهان نيز دچار مشكل مي‌شدند؛ اين درحالي بود كه‌موضوع هر جلسه درس تنها مربوط به بخش كوچكي از كتاب‌مي‌شود و نيازي به حمل تمام كتاب نمي‌باشد. بنابراين تدوين‌كتاب ويژه جلسات همراه با هر نوار براي شركت در جلسات‌بالاخص براي دانش‌پژوهان محقق و علاقمند و فاضل درشهرستان‌ها بهترين و آسانترين روش است.
4ـ تناسب هر جلد با جلسات درس
نوارهاي جلسات درس شرح زيارت عاشورا به قدري موردعنايت فضلاي حوزه‌هاي علميه و مشتاقان انديشه و مكتب‌اهل‌البيت: در شهرستانها قرار گرفته است كه هم‌اكنون درشهرستان‌هاي بسيار مورد مطالعه و بررسي قرار گرفته است و دربرخي از شهرستانها به صورت كلاس درس درآمده و توسط‌اساتيد حوزه‌هاي شريفه‌ي علميه تدريس مي‌شود. لذا اساتيدكلاس‌هاي شرح زيارت‌عاشورا بالاخص در شهرستانها بر اين كه‌همراه نوارهاي مذكور جزوات پياده شده‌ي همان نوارها به‌صورت كتاب همراه خدمت ايشان تقديم گردد تأكيد دارند.
5ـ طرح سؤالات امتحاني
براي هر جلسه درس سؤالاتي به صورت مكتوب طراحي شده‌است كه در هنگام ورود دانش‌پژوهان به ايشان تقديم مي‌شود تادر ضمن طرح مباحث گوناگون در جلسه‌ي درس، سررشته‌ي‌مطالب در ذهن دانش‌پژوهان حفظ شود و بدانند كه دنبال كشف‌چه مطالبي بايد باشند.
از مخاطبيني كه علاقه به كار علمي بيشتر دارند خواسته‌مي‌شود كه در جلسه‌ي بعدي، پاسخ سؤالات را به صورت‌مكتوب آورده و به مسئول جلسات تحويل دهند و سؤالات‌جديد را دريافت كنند. (البته تهيه‌ي پاسخ آزاد است و الزامي‌نيست).
بدينوسيله دانش‌پژوهان فعال‌تر داراي پرونده‌ي علمي‌خواهند شد كه ان‌شاءالله در آينده به صورت ذخاير ارزشمندي ازنيروهاي علمي در تدريس زيارت عاشورا تبديل خواهند شد واين بزرگ‌ترين افتخار براي ايشان خواهد بود.
طرح ارائه سؤالات امتحاني و تهيه‌ي پاسخ موجب شد كه‌دانش‌پژوهان علاقمند به تهيه پاسخ سؤالات بر تدريس جلسات‌درس به صورت كتاب همراه به ضميمه‌ي نوارها تأكيد داشته‌باشند تا براي تهيه‌ي پاسخ بتوانند علاوه بر كتاب شريف اسرارعاشقان از متن درس بيشتر استفاده كنند.
6ـ تكميل مطالب شفاهي درس در هر جلد
برخي مطالب يا جملات در ضمن سخنراني به صورت نيمه‌تمام و ناقص مطرح شده است و يا به آدرس و مستندات مطالب‌اشاره نشده است و برخي ديگر از مطالب به گونه‌اي طرح شده‌است كه ارتباط آنها به يكديگر در ضمن سخنراني روشن نشده‌است كه جمعاً موجب مي‌شود كه دانش‌پژوهان به تدوين و ارائه‌نوارهاي جلسات درسي به صورت مكتوب تأكيد داشته باشند تانقاط ضعف نوارها جبران شود.
در عين حال عنايت دانش‌پژوهان محترم را به اين نكته جلب‌مي‌نمايد كه اين جزوات با عنوان كتاب همراه كه به ضميمه‌ي‌نوارهاي جلسات درس تقديم مي‌شود؛ ايشان را از مطالعه كتاب‌شريف شرح زيارت عاشورا به نام «اسرار عاشقان و مقامات‌عارفان» هرگز بي‌نياز نمي‌سازد؛ زيرا در آن كتاب به بيش از پانصدسند علمي مراجعه شده است و سياق قلم و ادبيات متن كتاب وانسجام مطالب آن به لحاظ علمي با جزوات مذكور كه پياده‌شده‌ي جلسات درس است قابل مقايسه نيست؛ لذا نگارنده‌مشتاقان انديشه و مكتب اهل‌البيت عليهم الصلوة‌والسلام را درتهيه و مطالعه‌ي كتاب مذكور تشويق مي‌كند.
ضمناً كتاب شريف «اسرار عاشقان و مقامات عارفان» از ابتداتا انتهاي شرح زيارت عاشورا را به صورت فشرده و علمي در يك‌نگاه در اختيار دانش‌پژوهان قرار مي‌دهد تا سررشته‌ي مطالب وروند صحيح آن همواره در ذهن دانش‌پژوه ثابت بماند.
علاوه بر دلايلي كه ذكر شد از جمله نكاتي كه در طراحي وتدوين كتابهاي همراه مورد توجه قرار گرفته است و موجب جلب‌عنايت محققين و پژوهشگران ارادتمند به آستان مقدس حسيني‌گشته است، چهار نكته‌ي زير مي‌باشد :
الف - تهيه‌ي فهرست مطالب از هر جلسه:
در ارائه هر جلسه سعي شده است فهرست تمامي مطالبي را كه درضمن تدريس شرح زيارت عاشورا توسط استاد مطرح شده‌است، جمع‌آوري و در اول هر بحث ارائه گردد تا پژوهشگران وحتي مخاطبين و خوانندگان قبل از آنكه به مطالعه دروس‌بپردازند، با نگاه به فهرست مطالب، در حين مطالعه در جستجوي‌مطالبي باشند كه در فهرست مطالب آمده است، اين روش موجب‌آن خواهد شد تا پژوهشگر و نيز دانش‌پژوهان به تمامي مطالب‌مطرح شده توسط استاد در حين درس توجه داشته باشند. ارزش‌و عظمت اين روش آنگاه معلوم خواهد شد كه بيش از سيصدجلسه تدريس شده باشد و مجموعاً بيش از سه‌هزار عنوان مطلب‌مطرح گشته باشد، و با اين روش مي‌توان از مجموع آن مطالب‌همچون دائرة‌المعارفي در زمينه زيارت عاشورا بهره جست.
ب - تهيه‌ي سؤالات امتحاني براي هر جلسه
در پايان هر درس سؤالاتي مطرح شده است كه مي‌تواند به‌خوانندگان كمك كند تا حداقل مطالبي را كه هر مخاطب ازمطالعه‌ي هر درس بايد به آن توجه نمايد و در جستجوي پاسخ‌آنها باشد در اختيار ايشان قرار دهد، با اين روش مي‌توان كلاسهاي‌زيارت عاشورا را طبق طرح زير در شهرها و مراكز مختلف تدريس‌نمود:
1ـ فهرست مطالب هر جلسه در اختيار مخاطبان قرار گيرد.
2ـ نوار ويديو يا سي‌دي تصويري يا نوار كاست و صوتي استاد رااز دفتر مؤسسه تهيه نموده و آنرا در جلسه درس براي مستمعين‌بكار گرفت.
3ـ در پايان هر درس سؤالات امتحاني توسط استاديار توزيع شودتا مخاطبان پاسخ آنها را بعداً تهيه كرده و به هنگام ورود به جلسه‌بعدي ارائه نمايند.
4ـ در پايان هر درس سؤالات و ابهامات مخاطبان بصورت‌مكتوب دريافت گردد تا در جلسه بعد توسط استاديار پاسخ داده‌شود.
5ـ در ابتداي هر جلسه كتاب همراه مربوط به همان جلسه توسط‌استاديار در اختيار مخاطبان قرار داده شود.
6ـ ضمناً عناوين پژوهشي نيز براي هر درس تهيه شده و توسط‌استاديار در پايان هر درس مطرح خواهد شد كه در عنوان بعدي‌همين بحث در مورد آن توضيح داده خواهدشد.
ج - طرح عناوين پژوهشي
در پايان درس براي علاقمندان به تحقيق و پژوهش در مورد زيارت عاشورا و معارف عاشورايي از بين مطالبي كه در همان‌جلسه تدريس شده است چند عنوان پژوهش و تحقيق تهيه وتقديم گشته است.
ارائه اين عناوين بيان‌كننده‌ي آنست كه به پژوهشگران و انديشمندان نشان دهد كه اگر چه سطح ارائه علمي مباحث كلاس‌توسط استاد به‌گونه‌اي انتخاب شده است كه براي همگان قابل‌استفاده باشد ولي در عين حال ريشه‌ي مباحث به قدري عميق‌است كه زمينه براي تحقيق و پژوهش توسط محققين ارزشمند و پژوهشگران فرهيخته فراهم مي‌باشد.
يكي ديگر از اهداف ارائه عناوين پژوهشي تربيت استاد براي‌آينده مي‌باشد، تا بتوانند در آينده كلاسهاي درس شرح زيارت‌عاشورا را اداره و تدريس نمايند. عظمت و ارزش اين عناوين‌پژوهشي آنگاه معلوم مي‌شود كه پس از ارائه سيصد جلسه درس‌شرح زيارت عاشورا نزديك به يك‌هزار و پانصد عنوان پژوهشي‌تقديم شده باشد كه يقيناً هر فردي كه موضوعات اين عناوين رامورد پژوهش و مطالعه قرار داده باشد، به شرط رعايت ساير جوانب عرفاني و تهذيب نفس، شايستگي تدريس شرح زيارت‌عاشورا را خواهد يافت.
د - ارائه منابع پژوهش و شيوه‌ي پژوهش
در مورد شيوه‌ي پژوهش در موضوع عناوين پژوهشي و ارائه‌منابع پژوهشي روش بسيار جديدي بكار گرفته شده است و آن‌اينست كه به جاي آنكه فهرستي از انبوه كتب و مقالات بعنوان‌منابع پژوهشي ارائه گردد، دانش‌پژوه را به دو حركت اصيل وسازنده مي‌نمايد:
اول آنكه به محضر اساتيد و فرهيختگان مراجعه مي‌نمايد وپژوهش خود را زير نظر آنان سامان مي‌دهد.
دوم به جاي آنكه در انبوه منابع غرق شود و تنها به فهرست‌برداري بسنده كند و از تدبر و تفكر باز بماند، به تحليل و تفكر دردانسته‌ها و تدبر در قرآن كريم و روايات مأثوره از اهل‌البيت عليهم‌الصلوة و السلام وادار خواهدگشت.
در اين روش شروع تحقيق تنها با يك يا دو منبع مي‌باشد ولي‌محقق كم‌كم و پس از تفكر و تدبر و تحليل متوجه منابع ارزنده ومتنوعي خواهد شد كه ظاهراً و در نگاه سطحي ربطي به موضوع‌تحقيق نداشته است و اين يكي ديگر از محاسن و لطايف‌بكارگيري اين روش است.
0 نظر