مطالبي كه پيش رو داريد، پنجمين و ششمين و هفتمين قسمت از مجموعه‌ي دروس شرح زيارت عاشورا است كه در هر جلسه به ترتيب از ابتداي متن كتاب شريف شرح زيارت عاشورا با نام «اسرار عاشقان و مقامات عارفان» تأليف همين نگارنده در صبح‌هاي جمعه و در محل مؤسسه فرهنگي صابره (س) تدريس شده است و اكنون شصتمين جلسه‌ي خود را پشت سر گذاشته است و ان‌شاءالله تدريس دروس شرح زيارت عاشورا تا پايان كتاب اسرار عاشقان ادامه خواهد داشت.
خوشبختانه نوارهاي سخنراني از دروس مذكور مورد استقبال حوزه‌هاي علميه و مشتاقان فرهنگ و انديشه‌ي اهل‌البيت : و مراكز فرهنگي علمي و مذهبي در تهران و ساير شهرستانها قرار گرفته است.
براي آن كه مفاهيم و مطالب بحث شده در جلسات در نزد دانش‌پژوهان مورد مطالعه و تحقيق بيشتر قرار گيرد؛ همگان بر اين نكته تأكيد داشتند كه علاوه بر اصل كتاب نوارهاي سخنراني نيز پياده شود.
در ابتدا به نظر مي‌رسيد كه كتاب اسرار عاشقان و مقامات عارفان، شامل چهار جلد با بيش از هزار و پانصد صفحه كه در شرح زيارت عاشورا نگاشته شده است، به عنوان كتاب متن درسي در جلسات درس شرح زيارت عاشورا كافي است و نيازي به مكتوب كردن مباحث مطرح شده توسط استاد در جلسات درس نمي‌باشد. اما دلايلي كه از طرف دانش‌پژوهان محترم دروس شرح زيارت عاشورا ارائه شد؛ به قدري قانع كننده بود كه نگارنده را به انجام چنين وظيفه‌ي سنگيني مجاب نمود.
از آنجا كه برخي از دلايل مذكور براي ساير دانش‌پژوهان دروس شرح زيارت عاشورا ارزش كاربردي و آموزشي دارد، ذكر حداقل و منتخبي از آن دلايل ضروري به نظر مي‌رسد.
1ـ طرح مسائل كاربردي
جلسات درس، اگر چه صورت محاوره‌اي دارد و داراي انسجام علمي مشابه با متن كتاب نيست؛ ولي در ضمن درس مطالبي تقديم شده است كه مربوط به مباحث كاربردي و مسائل روز مي‌باشد؛ لذا به رفع نياز ملموس و فوري دانش‌پژوهان در كشف و شناخت انديشه‌هاي مختلف كمك مي‌نمايد. ولي دركتاب اسرار عاشقان و مقامات عارفان به دليل آن كه براي تمامي نسل‌ها و شرايط مختلف اجتماعي و مذهبي آينده در تاريخ تشيع و اسلام نگاشته شده است، از طرح مطالبي كه مربوط به مسائل روز كه نوعاً زودگذر نيز مي‌باشند، صرف‌نظر شده است و لذا عموم دانش‌پژوهان فاضل كه با اشتياِ خاصي مطالب دروس را دنبال مي‌كنند و از اين كه مطالب ارائه شده در جلسات درسي در متن كتاب موجود نيست؛ بر ضرورت تدوين جزواتي با عنوان كتاب همراه تأكيد مي‌كردند.
2ـ طرح موضوعات تحقيقي
ضمن مباحث مطرح شده در جلسات درس به موضوعات تحقيقي فراواني در مورد زيارت عاشورا اشاره شده است كه در كتاب اصلي وجود ندارد.
3ـ حمل آسان
كتاب اصلي شرح زيارت عاشورا با نام اسرار عاشقان كه جلد اول آن شامل فصل اول تا پايان فصل سوم مي‌باشد، حجمي نزديك به چهارصد صفحه دارد و مجموع فصول اين كتاب در مجلدات چهارگانه نزديك به هزار و پانصد صفحه مي‌باشد كه در هنگام حمل‌ونقل براي حضور در جلسات درس، دچار آسيب مي‌شد و دانش‌پژوهان نيز دچار مشكل مي‌شدند؛ اين درحالي بود كه موضوع هر جلسه درس تنها مربوط به بخش كوچكي از كتاب مي‌شود و نيازي به حمل تمام كتاب نمي‌باشد. بنابراين تدوين كتاب ويژه جلسات همراه با هر نوار براي شركت در جلسات بالاخص براي دانش‌پژوهان محقق و علاقمند و فاضل در شهرستانها بهترين و آسانترين روش است.
4ـ تناسب هر جلد با جلسات درس
نوارهاي جلسات درس شرح زيارت عاشورا به قدري مورد عنايت فضلاي حوزه‌هاي علميه و مشتاقان انديشه و مكتب اهل‌البيت : در شهرستانها قرار گرفته است كه هم‌اكنون در شهرستان‌هاي بسيار مورد مطالعه و بررسي قرار گرفته است و در برخي از شهرستانها به صورت كلاس درس درآمده و توسط اساتيد حوزه‌هاي شريفه‌ي علميه تدريس مي‌شود. لذا اساتيد كلاسهاي شرح زيارت‌عاشورا بالاخص در شهرستانها بر اين كه همراه نوارهاي مذكور جزوات پياده شده‌ي همان نوارها به صورت كتاب همراه خدمت ايشان تقديم گردد تأكيد دارند.
5ـ طرح سؤالات امتحاني
براي هر جلسه درس سؤالاتي به صورت مكتوب طراحي شده است كه در هنگام ورود دانش‌پژوهان به ايشان تقديم مي‌شود تا در ضمن طرح مباحث گوناگون در جلسه‌ي درس، سررشته‌ي مطالب در ذهن دانش‌پژوهان حفظ شود و بدانند كه دنبال كشف چه مطالبي بايد باشند.
از مخاطبيني كه علاقه به كار علمي بيشتر دارند خواسته مي‌شود كه در جلسه‌ي بعدي، پاسخ سؤالات را به صورت مكتوب آورده و به مسئول جلسات تحويل دهند و سؤالات جديد را دريافت كنند. (البته تهيه‌ي پاسخ آزاد است و الزامي نيست).
بدينوسيله دانش‌پژوهان فعال‌تر داراي پرونده‌ي علمي خواهند شد كه ان‌شاءالله در آينده به صورت ذخاير ارزشمندي از نيروهاي علمي در تدريس زيارت عاشورا تبديل خواهند شد و اين بزرگ‌ترين افتخار براي ايشان خواهد بود.
طرح ارائه سؤالات امتحاني و تهيه‌ي پاسخ موجب شد كه دانش‌پژوهان علاقمند به تهيه پاسخ سؤالات بر تدريس جلسات درس به صورت كتاب همراه به ضميمه‌ي نوارها تأكيد داشته باشند تا براي تهيه‌ي پاسخ بتوانند علاوه بر كتاب شريف اسرار عاشقان از متن درس بيشتر استفاده كنند.
6ـ تكميل مطالب شفاهي درس در هر جلد
برخي مطالب يا جملات در ضمن سخنراني به صورت نيمه تمام و ناقص مطرح شده است و يا به آدرس و مستندات مطالب اشاره نشده است و برخي ديگر از مطالب به گونه‌اي طرح شده است كه ارتباط آنها به يكديگر در ضمن سخنراني روشن نشده است كه جمعاً موجب مي‌شود كه دانش‌پژوهان به تدوين و ارائه نوارهاي جلسات درسي به صورت مكتوب تأكيد داشته باشند تا نقاط ضعف نوارها جبران شود.
در عين حال عنايت دانش‌پژوهان محترم را به اين نكته جلب مي‌نمايد كه اين جزوات با عنوان كتاب همراه كه به ضميمه‌ي نوارهاي جلسات درس تقديم مي‌شود؛ ايشان را از مطالعه كتاب شريف شرح زيارت عاشورا به نام «اسرار عاشقان و مقامات عارفان» هرگز بي‌نياز نمي‌سازد؛ زيرا در آن كتاب به بيش از پانصد سند علمي مراجعه شده است و سياِ قلم و ادبيات متن كتاب و انسجام مطالب آن به لحاظ علمي با جزوات مذكور كه پياده شده‌ي جلسات درس است قابل مقايسه نيست؛ لذا نگارنده مشتاقان انديشه و مكتب اهل‌البيت عليهم الصلوة‌والسلام را در تهيه و مطالعه‌ي كتاب مذكور تشويق مي‌كند.
ضمناً كتاب شريف «اسرار عاشقان و مقامات عارفان» از ابتدا تا انتهاي شرح زيارت عاشورا را به صورت فشرده و علمي در يك نگاه در اختيار دانش‌پژوهان قرار مي‌دهد تا سررشته‌ي مطالب و روند صحيح آن همواره در ذهن دانش‌پژوه ثابت بماند.
علاوه بر دلايلي كه ذكر شد از جمله نكاتي كه در طراحي و تدوين كتابهاي همراه مورد توجه قرار گرفته است و موجب جلب عنايت محققين و پژوهشگران ارادتمند به آستان مقدس حسيني گشته است، چهار نكته‌ي زير مي‌باشد :
الف - تهيه‌ي فهرست مطالب از هر جلسه :
در ارائه هر جلسه سعي شده است فهرست تمامي مطالبي را كه در ضمن تدريس شرح زيارت عاشورا توسط استاد مطرح شده است، جمع‌آوري و در اول هر بحث ارائه گردد تا پژوهشگران و حتي مخاطبين و خوانندگان قبل از آنكه به مطالعه دروس بپردازند، با نگاه به فهرست مطالب، در حين مطالعه در جستجوي مطالبي باشند كه در فهرست مطالب آمده است، اين روش موجب آن خواهد شد تا پژوهشگر و نيز دانش‌پژوهان به تمامي مطالب مطرح شده توسط استاد در حين درس توجه داشته باشند. ارزش و عظمت اين روش آنگاه معلوم خواهد شد كه بيش از سيصد جلسه تدريس شده باشد و مجموعاً بيش از سه هزار عنوان مطلب مطرح گشته باشد، و با اين روش مي‌توان از مجموع آن مطالب همچون دائرة‌المعارفي در زمينه زيارت عاشورا بهره جست.
ب - تهيه‌ي سؤالات امتحاني براي هر جلسه
در پايان هر درس سؤالاتي مطرح شده است كه مي‌تواند به خوانندگان كمك كند تا حداقل مطالبي را كه هر مخاطب از مطالعه‌ي هر درس بايد به آن توجه نمايد و در جستجوي پاسخ آنها باشد در اختيار ايشان قرار دهد، با اين روش مي‌توان كلاسهاي زيارت عاشورا را طبق طرح زير در شهرها و مراكز مختلف تدريس نمود:
1ـ فهرست مطالب هر جلسه در اختيار مخاطبان قرار گيرد.
2ـ نوار ويديو يا سي‌دي تصويري يا نوار كاست و صوتي استاد را از دفتر مؤسسه تهيه نموده و آنرا در جلسه درس براي مستمعين بكار گرفت.
3ـ در پايان هر درس سؤالات امتحاني توسط استاديار توزيع شود تا مخاطبان پاسخ آنها را بعداً تهيه كرده و به هنگام ورود به جلسه بعدي ارائه نمايند.
4ـ در پايان هر درس سؤالات و ابهامات مخاطبان بصورت مكتوب دريافت گردد تا در جلسه بعد توسط استاديار پاسخ داده شود.
5ـ در ابتداي هر جلسه كتاب همراه مربوط به همان جلسه توسط استاديار در اختيار مخاطبان قرار داده شود.
6ـ ضمناً عناوين پژوهشي نيز براي هر درس تهيه شده و توسط استاديار در پايان هر درس مطرح خواهد شد كه در عنوان بعدي همين بحث در مورد آن توضيح داده خواهدشد.
ج - طرح عناوين پژوهشي
در پايان درس براي علاقمندان به تحقيق و پژوهش در مورد زيارت عاشورا و معارف عاشورايي از بين مطالبي كه در همان جلسه تدريس شده است چند عنوان پژوهش و تحقيق تهيه و تقديم گشته است.
ارائه اين عناوين بيان‌كننده‌ي آنست كه به پژوهشگران و انديشمندان نشان دهد كه اگر چه سطح ارائه علمي مباحث كلاس توسط استاد به‌گونه‌اي انتخاب شده است كه براي همگان قابل استفاده باشد ولي در عين حال ريشه‌ي مباحث به قدري عميق است كه زمينه براي تحقيق و پژوهش توسط محققين ارزشمند و پژوهشگران فرهيخته فراهم مي‌باشد.
يكي ديگر از اهداف ارائه عناوين پژوهشي تربيت استاد براي آينده مي‌باشد، تا بتوانند در آينده كلاسهاي درس شرح زيارت عاشورا را اداره و تدريس نمايند. عظمت و ارزش اين عناوين پژوهشي آنگاه معلوم مي‌شود كه پس از ارائه سيصد جلسه درس شرح زيارت عاشورا نزديك به يك‌هزار و پانصد عنوان پژوهشي تقديم شده باشد كه يقيناً هر فردي كه موضوعات اين عناوين را مورد پژوهش و مطالعه قرار داده باشد، به شرط رعايت ساير جوانب عرفاني و تهذيب نفس، شايستگي تدريس شرح زيارت عاشورا را خواهد يافت.
د - ارائه منابع پژوهش و شيوه‌ي پژوهش
در مورد شيوه‌ي پژوهش در موضوع عناوين پژوهشي و ارائه منابع پژوهشي روش بسيار جديدي بكار گرفته شده است و آن اينست كه به جاي آنكه فهرستي از انبوه كتب و مقالات بعنوان منابع پژوهشي ارائه گردد، دانش‌پژوه را به دو حركت اصيل و سازنده مي‌نمايد:
اول آنكه به محضر اساتيد و فرهيختگان مراجعه مي‌نمايد و پژوهش خود را زير نظر آنان سامان مي‌دهد.
دوم به جاي آنكه در انبوه منابع غرِ شود و تنها به فهرست برداري بسنده كند و از تدبر و تفكر باز بماند، به تحليل و تفكر در دانسته‌ها و تدبر در قرآن كريم و روايات مأثوره از اهل‌البيت عليهم الصلوة و السلام وادار خواهدگشت.
در اين روش شروع تحقيق تنها با يك يا دو منبع مي‌باشد ولي محقق كم‌كم و پس از تفكر و تدبر و تحليل متوجه منابع ارزنده و متنوعي خواهد شد كه ظاهراً و در نگاه سطحي ربطي به موضوع تحقيق نداشته است و اين يكي ديگر از محاسن و لطايف بكارگيري اين روش است.
0 نظر