مطالبي كه پيش رو داريد؛ سومين و چهارمين قسمت ازمجموعه دروس شرح زيارت عاشورا است كه در هر جلسه‌به ترتيب از ابتداي متن كتاب شريف شرح زيارت عاشورا؛با نام اسرار عاشقان و مقامات عارفان تأليف همين نگارنده‌در صبح‌هاي جمعه و در محل مؤسسه فرهنگي صابره(س) تدريس شده است و اكنون شصتمين جلسه خود راپشت سر گذشته است و ان شاءالله تدريس دروس شرح‌زيارت عاشورا تا پايان كتاب اسرار عاشقان ادامه خواهدداشت.
خوشبختانه نوارهاي سخنراني از دروس مذكور مورداستقبال حوزه‌هاي علميه و مشتاقان فرهنگ و انديشه اهل‌البيت عليهم السلام و مراكز فرهنگي علمي و مذهبي درتهران و ساير شهرستانها قرار گرفته است. براي آن كه مفاهيم و مطالب بحث شده در جلسات درنزد دانش پژوهان مورد مطالعه و تحقيق بيشتر قرار گيرد؛همگان بر اين نكته تأكيد داشتند كه علاوه بر اصل كتاب‌نوارهاي سخنراني نيز پياده شود.
در ابتدا به نظر مي‌رسد كه كتاب اسرار عاشقان ومقامات عارفان و شامل چهار جلد و بيش از هزار صفحه‌كه در شرح زيارت عاشورا نگاشته شده است، به عنوان‌كتاب متن درسي در جلسات درس شرح زيارت عاشوراكافي است و نيازي به مكتوب كردن مباحث مطرح شده‌توسط استاد در جلسات درس نمي‌باشد. اما دلايلي كه ازطرف دانش پژوهان محترم دروس شرح زيارت عاشوراارائه شد؛ به قدري قانع كننده بود كه نگارنده را به انجام‌چنين وظيفه سنگيني مجاب نمود.
از آنجا كه برخي از دلايل مذكور براي ساير دانش‌پژوهان دروس شرح زيارت عاشورا ارزش كاربردي وآموزشي دارد، ذكر حداقل و منتخبي از آن دلايل ضروري‌به نظر مي‌رسد.
1ـ طرح مسائل كاربردي
جلسات درس؛ اگر چه صورت محاوره‌اي دارد و داراي‌انسجام علمي مشابه با متن كتاب نيست؛ ولي در ضمن‌درس مطالبي تقديم شده است كه مربوط به مباحث‌كاربردي و مسائل روز مي‌باشد؛ و لذا به رفع نياز ملموس وفوري دانش پژوهان در كشف و شناخت انديشه‌هاي‌مختلف كمك مي‌نمايد. ولي دركتاب اسرار عاشقان ومقامات عارفان به دليل آن كه براي تمامي نسل‌ها و شرايط‌مختلف اجتماعي و مذهبي آينده در تاريخ تشيع و اسلام‌نگاشته شده است از طرح مطالبي كه مربوط به مسائل روزكه نوعاً زودگذر نيز مي‌باشند، صرفنظر شده است و لذاعموم دانش پژوهان فاضل كه با اشتياق خاصي مطالب‌دروس را دنبال مي‌كنند، از اين كه مطالب ارائه شده درجلسات درسي در متن كتاب موجود نيست؛ بر ضرورت‌تدوين جزواتي با عنوان كتاب همراه تأكيد مي‌كردند.
2ـ طرح موضوعات تحقيقي
ضمن مباحث مطرح شده در جلسات درس به‌موضوعات تحقيقي فراواني در مورد زيارت عاشورا اشاره‌شده است كه در كتاب اصلي وجود ندارد.
3ـ حمل آسان
كتاب اصلي شرح زيارت عاشورا با نام اسرار عاشقان ومقامات عارفان جلد اول آن كه شامل فصل اول تا پايان‌فصل سوم مي‌باشد، حجمي نزديك به چهارصد صفحه دارد ومجموع فصول اين كتاب در مجلدات چهارگانه نزديك به هزار و ششصد صفحه مي‌باشد كه در هنگام حمل ونقل براي‌حضور در جلسات درس، دچار آسيب مي‌شد و دانش‌پژوهان نيز دچار مشكل مي‌شدند؛ اين درحالي بود كه‌موضوع هر جلسه درس تنها مربوط به بخش كوچكي ازكتاب مي‌شود و نيازي به حمل تمام كتاب نمي‌باشد.بنابراين تدوين كتاب ويژه جلسات همراه با هر نوار براي‌شركت در جلسات بالاخص براي دانش پژوهان محقق وعلاقمند و فاضل در شهرستانها بهترين و آسانترين روش‌است.
4ـ تناسب هر جلد با جلسات درس
نوارهاي جلسات درس شرح زيارت عاشورا به قدري‌مورد عنايت فضلاي حوزه‌هاي علميه و مشتاقان انديشه ومكتب اهل‌البيت (ع) در شهرستانها قرار گرفته است كه‌هم‌اكنون در شهرستان‌هاي بسيار مورد مطالعه و بررسي‌قرار گرفته است و در برخي از شهرستانها به صورت كلاس‌درس درآمده و توسط اساتيد حوزه‌هاي شريفه علميه‌تدريس مي‌شود. لذا اساتيد كلاسهاي شرح زيارت‌عاشورا بالاخص در شهرستانها بر اين كه همراه نوارهاي‌مذكور جزوات پياده شده همان نوارها به صورت كتاب‌همراه خدمت ايشان تقديم گردد تأكيد دارند.
5ـ طرح سئوالات امتحاني
براي هر جلسه درس سؤالاتي به صورت مكتوب‌طراحي شده است كه در هنگام ورود دانش پژوهان به‌ايشان تقديم مي‌شود تا در ضمن طرح مباحث گوناگون درجلسه درس، سررشته مطالب در ذهن دانش پژوهان حفظ‌شود و بدانند كه دنبال كشف چه مطالبي بايد باشند.
از مخاطبيني كه علاقه به كار علمي بيشتر دارندخواسته مي‌شود كه در جلسه بعدي، پاسخ سؤالات را به‌صورت مكتوب آورده و به مسئول جلسات تحويل دهند وسؤالات جديد را دريافت كنند. (البته تهيه پاسخ آزاد است‌و الزامي نيست).
بدين‌وسيله دانش پژوهان فعال‌تر داراي پرونده علمي‌خواهند شد كه ان شاءالله در آينده به صورت ذخايرارزشمندي از نيروهاي علمي در تدريس زيارت عاشوراتبديل خواهند شد و اين بزرگ‌ترين افتخار براي ايشان‌خواهد بود.
طرح ارائه سؤالات امتحاني و تهيه پاسخ موجب شد كه‌دانش پژوهان علاقمند به تهيه پاسخ سؤالات بر تدريس‌جلسات درس به صورت كتاب همراه به ضميمه نوارهاتأكيد داشته باشند تا براي تهيه پاسخ بتوانند علاوه بر كتاب‌شريف اسرار عاشقان از متن درس بيشتر استفاده كنند.
6ـ تكميل مطالب شفاهي درس در هر جلد
برخي مطالب يا جملات در ضمن سخنراني به صورت‌نيمه تمام و ناقص مطرح شده است و يا به آدرس ومستندات مطالب اشاره نشده است و برخي ديگر ازمطالب به گونه‌اي طرح شده است كه ارتباط آنها به يكديگردر ضمن سخنراني روشن نشده است كه جمعاً موجب‌مي‌شود كه دانش پژوهان به تدوين و ارائه نوارهاي‌جلسات درسي به صورت مكتوب تأكيد داشته باشند تانقاط ضعف نوارها جبران شود.
در عين حال عنايت دانش پژوهان محترم را به اين نكته‌جلب مي‌نمايد كه اين جزوات با عنوان كتاب همراه كه به‌ضميمه نوارهاي جلسات درس تقديم مي‌شود؛ ايشان را ازمطالعه كتاب شريف شرح زيارت عاشورا به نام «اسرارعاشقان و مقامات عارفان» هرگز بي‌نياز نمي‌سازد؛ زيرا درآن كتاب به بيش از پانصد سند علمي مراجعه شده است وسياق قلم و ادبيات متن كتاب و انسجام مطالب آن به لحاظ‌علمي با جزوات مذكور كه پياده شده جلسات درس است‌قابل مقايسه نيست؛ و لذا نگارنده مشتاقان انديشه‌و مكتب‌اهل البيت، عليهم الصلوه و السلام، را در تهيه و مطالعه كتاب مذكور تشويق مي‌كند.
ضمناً كتاب شريف اسرار عاشقان و مقامات عارفان ازابتدا تا انتهاي شرح زيارت عاشورا را به صورت فشرده وعلمي در يك نگاه در اختيار دانش پژوهان قرار مي‌دهد تاسررشته مطالب و روند صحيح آن همواره در ذهن دانش‌پژوه ثابت بماند.
علاوه بر دلايلي كه ذكر شد از جمله نكاتي كه درطراحي و تدوين كتابهاي همراه مورد توجه قرار گرفته‌است، و موجب جلب عنايت محققين و پژوهشگران‌ارادتمند به آستان مقدس حسيني گشته است، چهار نكتهزير مي‌باشد :
الف - تهيه فهرست مطالب از هر جلسه :
در ارائه هر جلسه سعي شده است فهرست تمامي مطالبي‌را كه در ضمن تدريس شرح زيارت عاشورا توسط استادمطرح شده است، جمع‌آوري و در اول هر بحث ارائه گرددتا پژوهشگران و حتي مخاطبين و خوانندگان قبل از آنكه به‌مطالعه دروس بپردازند، با نگاه به فهرست مطالب، در حين‌مطالعه در جستجوي مطالبي باشند كه در فهرست مطالب‌آمده است، اين روش موجب آن خواهد شد تا پژوهشگر ونيز دانش پژوهان‌به تمامي مطالب مطرح شده توسط استاددر حين درس توجه داشته باشند. ارزش و عظمت اين‌روش آنگاه معلوم خواهد شد كه بيش از سيصد جلسه‌تدريس شده باشد و مجموعاً بيش از سه هزار عنوان‌مطلب مطرح گشته باشد، و با اين روش مي‌توان از مجموع‌آن مطالب همچون دائره المعارفي در زمينه زيارت عاشورابهره جست .
ب - تهيه سوالات امتحاني براي هر جلسه
در پايان هر درس سوالاتي مطرح شده است كه‌مي‌تواند به خوانندگان كمك كند تا حداقل مطالبي را كه هرمخاطب از مطالعه هر درس بايد به آن توجه نمايد و درجستجوي پاسخ آنها باشد در اختيار ايشان قرار دهد، با اين‌روش مي‌توان كلاسهاي زيارت عاشورا را طبق طرح زير درشهرها و مراكز مختلف تدريس نمود:
1ـ فهرست مطالب هر جلسه در اختيار مخاطبان قرار گيرد.
2ـ نوار ويديو يا سي‌دي تصويري يا نوار كاست و صوتي‌استاد را از دفتر مؤسسه تهيه نموده و آنرا در جلسه درس‌براي مستمعين بكار گرفت .
3ـ در پايان هر درس سوالات امتحاني توسط استاديارتوزيع شود تا مخاطبان پاسخ آنها را بعداً تهيه كرده و به‌هنگام ورود به جلسه بعدي ارائه نمايند.
4ـ در پايان هر درس سؤالات و ابهامات مخاطبان بصورت‌مكتوب دريافت گردد تا در جلسه بعد توسط استاديارپاسخ داده شود .
5ـ در ابتداي هر جلسه كتاب همراه مربوط به همان جلسه‌توسط استاديار در اختيار مخاطبان قرار داده شود.
6ـ ضمناً عناوين پژوهشي نيز براي هر درس تهيه شده وتوسط استاديار در پايان هر درس مطرح خواهد شد كه درعنوان بعدي همين بحث در مورد آن توضيح داده خواهدشد.
ج - طرح عناوين پژوهشي
در پايان درس براي علاقمندان به تحقيق و پژوهش درمورد زيارت عاشورا و معارف عاشورايي از بين مطالبي كه‌در همان جلسه تدريس شده است چند عنوان پژوهش وتحقيق تهيه و تقديم گشته است.
ارائه اين عناوين بيان كننده آنست كه به پژوهشگران وانديشمندان نشان دهد كه اگر چه سطح ارائه علمي‌مباحث كلاس توسط استاد به‌گونه‌اي انتخاب شده است كه‌براي همگان قابل استفاده باشد ولي در عين حال ريشهمباحث به قدري عميق است كه زمينه براي تحقيق وپژوهش توسط محققين ارزشمند و پژوهشگران فرهيخته‌فراهم مي‌باشد.
يكي ديگر از اهداف ارائه عناوين پژوهشي تربيت‌استاد براي آينده مي‌باشد، تا بتوانند در آينده كلاسهاي‌درس شرح زيارت عاشورا را اداره و تدريس نمايند.عظمت و ارزش اين عناوين پژوهشي آنگاه معلوم مي‌شودكه پس از ارائه سيصد جلسه درس شرح زيارت عاشورانزديك به يكهزار و پانصد عنوان پژوهشي تقديم شده‌باشد كه يقيناً هر فردي كه موضوعات اين عناوين را موردپژوهش و مطالعه قرار داده باشد، به شرط رعايت سايرجوانب عرفاني و تهذيب نفس، شايستگي تدريس شرح‌زيارت عاشورا را خواهد يافت.
د - ارائه منابع پژوهش و شيوه پژوهش
در مورد شيوه‌ي پژوهش در موضوع عناوين پژوهشي وارائه منابع پژوهشي روش بسيار جديدي بكار گرفته شده‌است و آن اينست كه به جاي آنكه فهرستي از انبوه كتب ومقالات بعنوان منابع پژوهشي ارائه گردد، دانش‌پژوه را به‌دو حركت اصيل و سازنده مي‌نمايد:
اول آنكه به محضر اساتيد و فرهيختگان مراجعه‌مي‌نمايد و پژوهش خود را زير نظر آنان سامان مي‌دهد.
دوم به جاي آنكه در انبوه منابع غرق شود و تنها به‌فهرست برداري بسنده كند و از تدبر و تفكر باز بماند، به‌تحليل و تفكر در دانسته‌ها و تدبر در قرآن كريم و روايات‌مأثوره از اهل البيت عليهم الصلوات و السلام وادار خواهدگشت.
در اين روش شروع تحقيق تنها با يك يا دو منبع‌مي‌باشد ولي محقق كم‌كم و پس از تفكر و تدبر و تحليل‌متوجه منابع ارزنده و متنوعي خواهد شد كه ظاهراً و درنگاه سطحي ربطي به موضوع تحقيق نداشته است. و اين‌يكي ديگر از محاسن و لطايف بكارگيري اين روش است.
0 نظر